Arti i përkthimit lejon njerëzit të njihen me veprat e autorëve që shkruajnë pothuajse në të gjitha gjuhët e botës, pa u munduar të mësojnë këto gjuhë. Por jo të gjithë ata që lexojnë Shekspirin ose Goethe, Stendhal apo Coelho në përkthim mendojnë se sa përkthimi përcjell veçoritë e fjalës së autorit.
Karakteristikat e përkthimit prozaik
Me përkthimin e veprave prozë, situata është më e thjeshtë, edhe pse ka hollësi edhe këtu. Fjalimi imagjinar, siç e dini, ndryshon nga fjalimi i zakonshëm bisedor apo edhe letrar. Secili autor, duke krijuar një vepër arti, e përdor gjuhën si një mjet që e lejon atë të shprehë idetë e tij në mënyrë më të saktë, të gjallë dhe figurative.
Sigurisht, kuptimi është gjëja kryesore në veprat prozë, por mënyra se si përcillet ky kuptim është gjithashtu e rëndësishme. Secili autor përdor mjetet e tij: gjen imazhe të gjalla të pazakonta, diversifikon fjalimin e heronjve dhe vërejtjet e autorit me idiomat e gjuhës së tij amtare, i referohet drejtpërdrejt ose indirekt realiteteve historike dhe kulturore të vendit të tij të lindjes, të dukshme për lexuesin-bashkatdhetar, por jo shumë e qartë për një të huaj.
Detyra e përkthyesit nuk është vetëm të përkthejë saktë tekstin e autorit, por gjithashtu të përcjellë tek lexuesi atmosferën e veprës, për të bërë sa më të qarta realitetet që autori përshkruan ose përmend vetëm. Për ta bërë këtë, ndonjëherë është e nevojshme të jepni shpjegime që nuk janë dhënë nga autori, në vërejtje, për të zëvendësuar idiomat dhe njësitë frazeologjike që janë të paqarta për lexuesit me ndeshje të ngushta, por të marra nga gjuha e tyre amtare, për të marrë parasysh veçoritë e autorit të ndërtimi i frazave dhe fjalive. Vetëm në këtë rast përkthimi do të jetë në gjendje të pasqyrojë jo vetëm qëllimin e autorit, por edhe veçoritë e stilit të tij. Dhe, sigurisht, një përkthyes i mirë është në gjendje të "tretet" plotësisht tek autori, të bëhet një për një moment, në mënyrë që të krijojë një përkthim letrar vërtet të denjë.
Karakteristikat e përkthimit poetik
Situata është pak më ndryshe me përkthimin e poezisë. Nëse në shfaqje apo vepra epike kuptimi ruan ende një pozicion drejtues, atëherë në poezitë lirike transmetimi i ndjenjave të autorit, gjendja shpirtërore, gjendja dhe perceptimi i tij i botës del në pah. Dhe pasqyrimi i plotë i kësaj është shumë më i vështirë sesa thjesht ritregimi i përmbajtjes.
Prandaj, çdo përkthim poetik është gjithmonë pak nga vepra e autorit e përkthyesit, sepse ai sjell ndjenjat e tij në të, dhe pa këtë lirika është e vdekur dhe e padobishme.
Një vështirësi tjetër me të cilën përballet çdokush që ka konceptuar për të bërë një përkthim poetik është respektimi i modelit ritmik të origjinalit, dhe idealisht i serisë së tij themelore të zërit. Duke marrë parasysh që gjuhët e autorit dhe përkthyesit mund të ndryshojnë ndjeshëm nga njëra-tjetra, kjo mund të jetë shumë e vështirë, ndonjëherë e pamundur.
Kështu, për shembull, gjuha angleze karakterizohet nga një bollëk fjalësh monosilabike dhe me dy rrokje, ndërsa fjalët më të gjata mbizotërojnë në rusisht. Kështu, një strofë vargje e shkruar në anglisht do të përmbajë më shumë fjalë sesa përkthimi i saj i saktë në rusisht. Por ky përkthim duhet të jetë "i përshtatshëm" në madhësinë e autorit, ndërsa nuk humbet as kuptimin, as përmbajtjen emocionuese! Për më tepër, do të ishte mirë të përpiqesh të ruash tingullin e saj muzikor. Vetëm përkthyesit më inteligjentë janë në gjendje ta përballojnë një detyrë të tillë, por nganjëherë bëhet e jashtëzakonshme edhe për ata.
Prandaj, dashur apo pa dashur, përkthyesi i një vepre poetike krijon poezinë e tij "bazuar në" të autorit, ndonjëherë duke e ndryshuar atë pothuajse përtej njohjes. Nuk është rastësi që përkthimet e poezisë janë kaq të ndryshme nga autorë të ndryshëm. Dhe për të vlerësuar Shekspirin "e vërtetë", është më mirë, në fund të fundit, të lexosh veprat e tij në anglisht.
